Комсомольски районӗнчи Нӗркеҫ шкулӗнче вӗренекенсемшӗн хоккей вӑййи хӗлле яланах юратнисен шутне кӗрет.
Ҫак кунсенче халӑх хушшинчи хӳтӗлевпе спорт ӗҫӗн уйӑхлӑхӗ пырать, ӑна халалласах ӗнтӗ нарӑсӑн 12-мӗшпе 16-мӗшӗсенче шкулта 5–8 классенче вӗренекенсем хушшинче хоккейпа ӑмӑрту иртрӗ.
Ҫӗнтерӳҫӗ ятне 7-мӗш класрисем илчӗҫ. Вӗсем 5-мӗш класрисенчен 7:0 счетпа, 8-мӗшсенчен 7:1 шутпа выляса илчӗҫ. Ҫапла май вӑтам классенче вӗренекенсем хушшинче вӗсем чи маттурисем пулни палӑрчӗ.
Хоккей вӑййисем шкулта вӗҫленмен-ха — ҫак эрнере 9–11 класра вӗренекенсем вылӗҫ.
Нарӑсӑн вун пиллӗкӗмӗшӗ пирӗн ҫӗршывра паллӑ кун. Шӑп ҫирӗм тӑватӑ ҫул каялла ҫак хӗллехи кун пирӗн Совет Ҫарӗсем кӳршӗллӗ Афган ҫӗрӗнчен таврӑннӑ. Унта вӗсем вунӑ ҫула яхӑн — 1979 ҫулхи раштавӑн ҫирӗм пиллӗкӗмӗшӗнчен пуҫласа 1989 ҫулхи нарӑсӑн вунпиллӗкӗмӗшӗччен — хӑйсен интернационалла тивӗҫне пурнӑҫланӑ. Нумай нуша тӳснӗ, нумай юн тӑкнӑ ҫак вӑрҫӑра ҫамрӑк совет салтакӗсем. Каҫал тӑрӑхӗнчен Афганистана хӗсмете кайнӑ яшсенчен те тӑваттӑшӗ ҫапӑҫу хирӗнче пуҫне хунӑ. Вӗсем: Элпуҫ ялӗнче ҫуралса ӳснӗ Вазых Тазетдинов, Тӑманлӑ Выҫли яшӗ Виктор Тумаков, Хирти Явӑш ачи Игорь Гаврилов, Йӳҫ Шӑхалӗнчи Сергей Шмелев.
Ҫак савӑнӑҫлӑ та, ҫавӑнпа пӗрлех хурлӑхлӑ куна асӑнса Хырхӗрри тӗп шкулӗнче асӑну кунӗ иртрӗ. Маларах истори учителӗ Г.Белкова ертсе пынипе ачасем ялти афган вӑрҫин ветеранӗсем ҫинчен ыйтса пӗлсе тӗпчерӗҫ. Ҫывӑх ҫыннисемпе калаҫса сӑнӳкерчӗкӗсене пуҫтарчӗҫ те стенд хатӗрлерӗҫ.
Канмалли кунсенче Комсомольски районӗнчи Хырхӗрри тӗп шкулӗнче, Раҫҫейри ытти ялсемпе хуласенчи пекех, «Йӗлтӗр йӗрӗ — 2013» чупу иртрӗ. Унта хутшӑнма хаваспах шкул ачисем ҫеҫ мар, вӗрентекенсем те хаваспах килӗшрӗҫ. Палӑртнӑ вӑхӑтра чупӑва хутшӑнма хапӑл тӑвакансем Кӗтне юханшывӗ хӗррине пуҫтарӑнчӗҫ. Алексей Викторович Гаврилов вӑй-хал культурин учителӗ пурне те пӗлсе йӗркелесе пычӗ. Шкулта ӗҫлеме тытӑнни нумай та вӑхӑт иртмерӗ пулин те, ун сӑмахне пурте вырӑна хурса итлесе-туса пычӗҫ. Чӑн малтанах старта кӗҫӗн классенче вӗренекенсем тухрӗҫ. Ун хыҫҫӑнах ӑмӑртӑва пиллӗкӗмӗш-тӑххӑрмӗш классенче вӗренекен арҫын ачасем тухрӗҫ, хыҫҫӑнах — ҫак ушкӑнти хӗрачасем. Каярахпа — вӗрентекенсемпе ӳнер ӗҫченӗсем те йӗлтӗр йӗрӗ ҫине ӳкрӗҫ.
Хӗрачасем хушшинче ҫӗнтерӳҫӗ ятне тӑххӑрмӗш класра вӗренекен Диана Ятманова тивӗҫрӗ, арҫыначасем хушшинче — ҫак класрах вӗренекен Максим Белков. Ҫӗнтерӳҫӗсене дипломсем тата парнесем парса хавхалантарчӗҫ, ытти хутшӑнакансене — сертификатсем.
Кашни ҫулах пирӗн республикӑра Наци библиотеки ҫулталӑк кӗнекисене палӑртма конкурс ирттерет.
Акӑ, кӑҫалхи кӑрлачӑн 17-мӗшӗнчен 2011 ҫулта тухнӑ кӗнекесен конкурсӗ пуҫланчӗ. Вӑл ака уйӑхӗн 5-мӗшӗччен пырать. Унӑн тӗллевӗ — ҫынсене кӗнекепе туслаштарассине ӳстересси, вулани культурӑлӑхӑн чи кирлӗ пайӗ пулса тӑнине палӑртасси тата ытти те.
Конкурса хутшӑннӑ кӗнекесенчен чи нумай вуланаканнине тупса палӑртма ҫынсен сӗнӗвне шута илеҫҫӗ. Ҫапла вара «Чӑваш кӗнеки» — проза жанрӗпе ҫырнӑ чи лайӑх вуланакан кӗнеке, «Асамлӑ йӗрке» — поэзи жанрӗпе ҫырнӑ чи лайӑх вуланакан кӗнеке, «Детская Вселенная» — чи вуланакан ача-пӑча кӗнеки. Кӗнеке вулакансем «Чи лайӑх вулакан» номинацире хаклавӗсемпе палӑрӗҫ. «Литературный эксперт» номинацире вара кӗнеке вуласа тухнӑ хыҫҫӑн чи лайӑх рецензи ҫыракансене ятран палӑртӗҫ.
Комсомольски районӗн вулавӑшӗсенче ӗҫлекенсем ӑмӑртура ҫӗнтернӗ кӗнекесемпе куравсем йӗркелӗҫ, вулав конференцийӗсем, тавлашусем ирттерӗҫ. Ҫавӑн пекех ҫыракансемпе те тӗл пулӗҫ.
«Литературӑллӑ «Чӑваш Ен» конкурса хутшӑнакан кӗнекесем хушшинче ҫак тӑрӑх ентешӗн Г.
Тавралӑхра — шап-шурӑ юр. Уй-хирсенче вӑл, уйрӑмах хӗвеллӗ уяр кун, асамлӑ кӗмӗл ҫутӑпа аякранах йӑлтӑртатса выртать, хӑй патнелле йыхравлать. Ҫывӑхалла пырса тимлесе пӑхсан унта та кунта йӗрсем курӑнаҫҫӗ. Хӑшӗсем — ял урамӗсенче чупса ҫӳрекен хуҫасӑр йытӑ йӗрӗсем, хутран-ситрен вӑрӑм хӑлхаллӑ куян чалт! та чалт! сикни курӑнать. Тикӗсрех вырӑнсенче юр тӑрӑх ятарласа ансӑрах та мар ҫул туса пынӑ евӗр йӗрсем курӑнаҫҫӗ. Ҫак йӗре мӗн хӑварни хальхи ял ҫыннисемшӗн те тупмалли юмах мар: кунта юр ҫунисемпе ҫӳренӗ.
Комсомольски район тӑрӑхӗнче ҫывӑх вӑхӑтра, кӑрлачӑн 25-мӗшӗнчен пуҫласа нарӑсӑн 25-мӗшӗччен, «Снегоход» («Юр ҫуни») операци иртмелле. Ӑна районти шалти ӗҫсен пайӗн ҪХПИ (ГИБДД) уйрӑмӗн инспекторӗсемпе пӗрле Инкеклӗ ӗҫсен министерствин ӗҫченӗсем регистраци туман ҫилҫунасене тупса палӑртас тата ҫул ҫинчи хӑрушлӑхран асӑрханас тӗлӗшпе йӗркелеҫҫӗ. Мӗншӗн тесен юр ҫинче ҫӳрекен техника хатӗрӗсене, снегоходсене ӗнтӗ, саккунпа килӗшӳллӗн вӑхӑтра шута илмелле. Паянхи кун тӗлне районта виҫӗ ҫилҫуна шута тӑратнӑ.
Ҫапла вара, юр ҫунисемпе пӗр хӑрамасӑрах хӑлхасенче ҫил шӑхӑртса ярӑнас килсен, малтанах саккуна пӑсмасӑр «урхамахсене» шута тӑратмалла.
Иртнӗ эрнекун, кӑрлачӑн 18-мӗшӗнче, Комсомольски районӗнчи Урмаелте банкомат уҫӑлчӗ. Енчен те хуласемпе район центрӗсенче хальхи пурнӑҫра ку япалана кашни утӑмра курма пулать пулсан — ялсенче вӗсене сайра хут ҫеҫ тӗл пулӑн-ха. Ку енчен Урмаелсемшӗн савӑнмалла ҫеҫ — халь ӗнтӗ вӗсем шалу е пенси укҫине Комсомольскине (ялтан пӗр ҫухрӑмра ларать пулин те) каймасӑрах илме пултарӗҫ.
Банкомата Перекет банкӗ ҫын йышлӑ ҫӳрекен вырӑна лартнӑ — ял варринче вырнаҫнӑ пӗтӗмӗшле практика тухтӑрӗн офис ҫуртӗнче. Лавккасем ҫумра, ҫулӗ юнашар.
Раҫҫей Перекет банкӗн Канашри 7507-мӗш уйрӑмӗн (районпа ҫак уйрӑм ӗҫлет) ертӳҫи пӗлтернӗ тӑрӑх Комсомольски районӗнче пурӑнакансен аллинче пурӗ 8 446 карточка иккен. Ҫак тӑрӑхри халӑха укҫа-тенкӗпе тивӗҫтерме пурӗ 2 банкоматпа 3 терминал вырнаҫтарнӑ. Урмаелти — 3-мӗш банкомат пулса тӑчӗ.
Сурхури — чӑвашсен авалхи уявӗ. Ӑна кун таврӑннӑ вӑхӑтра паллӑ тунӑ. Уяв пӗр эрне хушши пынӑ, каярахпа Христос тӗнне йышӑннӑ хыҫҫӑн Кӑшарничченех тӑсӑлнӑ. Сурхури йӑли-йӗркисене кил-ҫуртра ӑнӑҫлӑх, хуҫисен ҫителӗклӗ пурнӑҫ, выльӑх-чӗрлӗхсем ӗрчевлӗ пулччӑр тесе ирттернӗ. Килес ҫулхи тыр-пул тухӑҫлӑхне те ҫав йӑласемпех ҫыхӑнтарнӑ.
Комсомольски районӗнчи Хырхӗрри тӗп шкулӗнче тӗрлӗ классенче вӗренекен ачасем ӗлӗкхи йӑласене кӗнекепе ҫеҫ вӗреннипе ҫырлахасшӑн пулмарӗҫ. Шкулта тӑван ен культурине вӗрентекен Галина Алексеевна ертсе пынипе сурхури сӑввисене тӑрӑшсах пӑхмасӑр калама вӗренчӗҫ. Каҫ кӳлӗм калаҫса татӑлнӑ вӑхӑтра Хырхӗрри ӳнер ҫуртне пухӑнчӗҫ. Кунта Татьяна Ивановна Бормотина директор пулӑшнипе хӑйсем ҫине тӗрлӗ тумтир виҫе-виҫе пӑхрӗҫ, кӑмӑла кайнисене суйласа тӑхӑнчӗҫ те ял тӑрӑх кайрӗҫ. Аслӑ урамра килрен-киле шаккаса кӗчӗҫ, такмак-сӑвӑ каларӗҫ.
«Сак тулли ача-пӑча пултӑр!
Урай тулли путек пултӑр!
Кӗтӗвӗн пӗр вӗҫӗ шыв патӗнче пултӑр,
Тепӗр вӗҫӗ картара пултӑр!
Ҫутҫанталӑк илемӗпе киленме пӗлмен ҫын ҫуках ӗнтӗ, тесе шутлатӑп. Чӑн та, йӗри-тавралӑх кашни самантрах улшӑнса тӑрать. Мӗншӗн тесен чӗрчунсемпе вӗҫен кайӑксем ҫеҫ мар, кашни йывӑҫпа ҫӗр ҫинчи кашни пӗчӗк курӑк пӗрчи те чӗрӗ чунлӑ. Вӗсем те эпир сывлакан сывлӑшпа сывлаҫҫӗ, шыв ӗҫсе, ҫӗр-анне паракан сӗткенне ӗмсе транса пурӑнаҫҫӗ.
Хӗллехи вӑрман тарӑн та тутлӑ ыйха путнӑн туйӑнать. Уйрӑмах йывӑҫсемпе тӗмсен тураттисем ҫине шурӑ юр ҫуса лартсан вӗсем кӑпӑшка мамӑк утиялпа витнӗнех курӑнаҫҫӗ. Йӗри-тавра — канлӗ шӑплӑх. Ялтан тухнӑ чухне тин ҫеҫ уҫӑ вырӑнсенче аванах сивӗ ҫил вӗретчӗ, юр ҫавӑрттарса илсе вӗҫтеретчӗ. Йӗлтӗрпӗ вӑрманалла вӑркӑнтарса кӗтӗмӗр ҫеҫ — нимӗнле ҫил те ҫук. Лӑпкӑлӑх патшалӑхӗн тыткӑнне лекрӗмӗр, тейӗн ҫав. Мӑнаҫлӑ хырӑсен вуллисем хушшинче йӗлтӗр йӗрӗ малран-малалла чӗнсе йыхравлать. Ҫумрах чупса пыракан кӗске ураллӑ йытӑ малтан пӑлан пек ялт! та ялт! туса ҫӳлелле сиксе пычӗ. Анчах та часах тарӑн юр ӑна вӑйран ячӗ пулмалла та, пирӗн Кампур хуҫа хыҫне юлса йӗлтӗр йӗрӗ тӑрӑх чупа пуҫларӗ. Ҫапах та, темле йывӑр пулсан та, киле кайма шутламарӗ, пӗрех пирӗн хыҫҫӑн малалла талпӑнчӗ.
| ЧӲК | 27 |
Иртнӗ вырсарникун, чӳкӗн 25-мӗшӗнче, пирӗн ҫӗршывра Анне кунне анлӑн паллӑ турӗҫ. Ҫак уява нумаях пулмасть ҫеҫ уявлама пуҫларӗҫ пулин те, вӑл пурнӑҫра хӑйӗн вырӑнне тупрӗ-тупрех. Ҫӗршывӑн кашни кӗтессинчех аннесен ячӗпе концертсем, тӗлпулусем тата ытти мероприятисем ирттереҫҫӗ. Хырхӗрри тӗп шкулӗнче вӗренекенсем те ҫак уява кашни ҫулах паллӑ тӑваҫҫӗ. Хальхинче Р.Т. Морозова музыка учителӗпе В.Ф. Лепешкина аслӑ вожатӑй хатӗрленипе ачасем ялти ӳнер ҫуртӗнче пысӑк уяв концерчӗ лартса пачӗҫ.
Малтанах саламлӑ сӑмахсемпе ялти хӗрарӑмсен Совечӗн ертӳҫи Вера Анатольевна Горбунова тухса калаҫрӗ. Ялти обществӑлла тата художество пултарулӑх ӗҫне хастар хутшӑнакан Галина Шикована тата Надежда Корнилована Хисеп хучӗсем парса чысларӗ, ӗҫре тата кулленхи пурнӑҫра ӑнӑҫу сунчӗ. Хырхӗрри ял поселени администрацин пуҫлӑхӗ А.Н. Воробьев та пуҫтарӑннисене ӑшшӑн саламларӗ. «Анне — хаклӑран та хаклӑ сӑмах. Ача ӑнланса калакан пӗрремӗш сӑмах та — «анне». Тӗп хуламӑрта «Анне-управҫӑ» палӑкӗ инҫетрен мӑнаҫлӑн курӑнса ларать. Волгоградри Мамаев курган ҫинчи палӑк та анне ячӗпех хисепленсе тӑрать… Упрас пулать пурнӑҫ парнелекен аннене», — вӗҫлерӗ Анатолий Николаевич хӑйӗн сӑмахне.
Ӗнер «Каҫал ен» хаҫатӑн черетлӗ паллӑ кунӗ пулнӑ — унӑн 10000-мӗш номерӗ кун ҫути курнӑ. Пӗрремӗш номерӗ вара «Паянхи сас» ятпа 1931 ҫулхи нарӑсӑн 8-мӗшӗнче тухнӑ. Пархатарлӑ ӗҫе пуҫарса яракансем — Василий Митта, Яков Зверев, Фёдор Румянцев. 1932 ҫулта вӑл «Октябрь ялавӗ» пулса тӑнӑ, 1997 ҫултанпа – «Каҫал ен». Каянхи кун хаҫат эрнере икӗ хутчен тухать.
Этемшӗн кӑна мар, пичет кӑларӑмӗшӗн те самай пысӑк тапхӑрта, 81 ҫул хушшинче, хаҫатра район аталанӑвӗн историйӗ номерсерен ҫырӑнса пынӑ. Вӑл кӑна-и? Очерксемпе тӗрленчӗксенче пин-пин ҫын шӑпи тӗрленнӗ. Ӗҫ паттӑрӗсемпе сумлӑ ҫынсен, хисеплӗ ватӑсен, вӗренӳпе спортра маттур ачасен сӑнӗсемпе те паллашма пултарнӑ, пултараҫҫӗ те вулакансем.
«Каҫал ен» хаҫат ӗҫченӗсене, вулакансене, редакцие ҫырса тӑракансене, почта ӗҫченӗсене 10 000-мӗш номер тухнӑ ятпа ӑшшӑн саламлатпӑр.
Каҫалсене асилтеретпӗр: хальхи вӑхӑтра «Каҫал енӗн» ҫырӑнтару хакӗ — 199 тенкӗ те 80 пус.
+15.3 °C